Hij werd op 25 april 1214 te Poissy geboren als zoon van Lodewijk VIII en de heilige Blanca van Castilië († 1252; feest 2 december). Op elfjarige leeftijd werd hij koning van Frankrijk. Zijn moeder fungeerde als regentes. Toen hij twintig was, huwde hij met de 14-jarige Margaretha van Provence. Ze kregen elf kinderen. Het was een goed huwelijk, al maakt de heilige Franciscus van Sales melding van onderlinge meningsverschillen, bijvoorbeeld, omdat Lodewijk weigerde rijke kleren te dragen. Ook zorgde de bemoeizucht van zijn jaloerse moeder herhaaldelijk voor spanning.
Lodewijk regeerde met wijsheid en rechtvaardigheid. Hij bestreed allerlei maatschappelijke en kerkelijke mistoestanden en bevorderde de wetenschap. Hij stichtte de Sorbonne, de universiteit van Parijs. Hij was een van de eersten die toetrad tot de Derde Orde van Sint-Franciscus. Dat hield in dat hij zich in zijn privé-leven hield aan de leefregel van de franciscanen. Hij stichtte veel hospitalen en ziekenhuizen, waar hij soms in eigen persoon bij de verpleging kwam helpen.
In 1248 vertrok hij vanuit Aigues-Mortes met de zesde kruistocht (1248-1250) naar Jeruzalem om het Heilige Land te veroveren. Hier werd hij gevangengenomen en pas vrijgelaten na betaling van een gigantisch losgeld. Bij die gelegenheid maakten de bemiddelingspogingen van de heilige Ivo van Nazareth († ca 1260; feest 31 januari) grote indruk op hem; een bretonner die er op dat moment provinciaal van de dominicanen was. Na terugkeer raakte hij er niet over uitgesproken. Op de terugtocht nam hij een kostbare relikwie mee, die hij uit handen van koning Boudewijn van Constantinopel had mogen ontvangen: de doornenkroon van Christus. Om deze een waardige verering te kunnen geven liet hij bij wijze van reliekschrijn in Parijs de Sainte Chapelle bouwen, nog steeds beroemd vanwege haar 13e-eeuwse gebrandschilderde glasvensters.
Rond 1270 ondernam hij nog een tweede kruistocht. Deze had niet de bedoeling het Heilig Land te veroveren, maar richtte zich op de islamitische landen in Noord-Afrika. Tijdens deze onderneming stierf hij aan de pest, ergens in de omgeving van Tunis.
Verering & Cultuur
Zijn relieken bevinden zich in Parijs op zijn hart na; dat wordt bewaard in de beroemde kerk van Monreale op Sicilië. Hij werd in 1297 heilig verklaard.
Hij is patroon van de bakkers, bouwlieden, blinden, boekbinders en -drukkers, borstelbinders, vissers, kappers, hoefsmeden, kooplieden, pelgrims en tapijtwevers.
Hij is patroon van het Franse koningshuis; van Berlijn, München, Parijs, Saarbrücken, São Luís (Brazilië) en alle naar hem genoemde steden in Frankrijk; van de leden van de Derde Orde van Franciscus en van pelgrims en soldaten (vanwege zijn kruistochten); van rechtsdienaren (vanwege zijn rechtvaardig beleid) en van wetenschap (vanwege de stichting der Sorbonne); van bouwvakkers, metselaars, timmerlieden, steenhouwers, beeldhouwers, stukadoors, wevers en behangers (vanwege de bouw van de Sainte-Chapelle, waarbij de ramen resp. met wandtapijten en met behang worden vergeleken!); van juweliers (nog altijd vanwege de kostbare versieringen die hij aanbracht); van kooplieden en knopenmakers; van boekbinders en boekdrukkers; van borstelbinders en hoefsmeden en kappers; van bakkers en vissers; en van blinden. Hij wordt aangeroepen tegen blindheid, oorziekten en de pest.
Hij wordt afgebeeld met wapenschild en kroon (koning); zijn blauwe koningsmantel is versierd met Franse lelies. Soms met een eik, waaronder hij rechtsprak; met doornenkroon en spijkers; met de Sainte-Chapelle.
