Hij moet rond 296 in Alexandrië geboren zijn. Hij studeerde aan de beroemde school van zijn geboortestad. Reeds als diaken wist hij Aríus te ontmaskeren als dwaalleraar.
Als assistent van zijn bisschop Sint Alexander († 328; feest 26 resp. 27 februari) maakte hij het Concilie van Nicea mee. Enige tijd na terugkomst in Alexandrië werd hij in 328 benoemd tot diens opvolger als patriarch van die stad. Veertig jaar lang gaf hij leiding aan de hem toevertrouwde kudde. Vijf keer moest hij zijn onvermoeibare strijd voor de goddelijke natuur van Christus betalen met een verbanning: in 336 naar Trier; van 339 tot 346 naar Rome; van 356-362 in de woestijn; nog eens van 362 tot 363 en tenslotte van 365 tot 366. Intussen schreef hij heldere verhandelingen waarin hij de ware leer van de Kerk duidelijk uiteenzette. Als leerling van Antonius de Grote († 356; feest 17 januari), tekende hij enkele jaren na diens overlijden (” 360) zijn levensverhaal op in de vorm van een ooggetuigenverslag. Zijn herhaalde verbanningen hadden als onbedoeld neveneffect, dat zijn werken ook in het westen bekend raakten.
Verering & Cultuur
Sinds 1454 rusten zijn stoffelijke resten in de San-Zaccaria te Venetië. Met Basilius de Grote, Gregorius van Nazianze en Johannes Chrysostomus behoort hij tot de vier grote Griekse kerkvaders; soms wordt Cyrillus van Alexandrië er als vijfde aan toegevoegd. De oosterse kerk beschouwt hem als een van de drie heilige prelaten. In de loop der geschiedenis gaf men hem de titels ‘Vader van de Orthodoxie’, ‘Steunpilaar van de kerk’ en ‘voorvechter van Christus’ goddelijkheid’.
In 1568 werd hij in de westerse kerk uitgeroepen tot kerkleraar. Ook in de Koptische kerk geniet hij verering.
Patronaten
Zijn voorspraak wordt ingeroepen tegen hoofdpijn.
Afgebeeld
Hij wordt afgebeeld als bisschop, maar zonder mijter en staf; met boek of schriftrol (kerkvader); maakt zegenend gebaar; kaal hoofd en lange baard; in een boot op de Nijl, op de vlucht voor zijn achtervolgers.
