Hildebrand was afkomstig uit de Noord-Italiaanse landstreek Toscane, waar hij rond 1020/25 geboren moet zijn. In Rome was hij ingetreden bij de benedictijnen op de Aventijn. Paus Leo IX benoemde hem tot overste van het St-Paulusklooster te Rome. Hij bekleedde allerlei kerkelijke functies en werd zonder formele stemming door de aanwezige kardinalen op 22 april 1073 tot paus gekozen; hij nam de naam aan van Gregorius VII.
Hij vocht tegen allerlei misstanden in de kerk en trok de macht steeds meer aan zich. Hij haalde zich de vijandschap van de Duitse keizer Heinrich IV († 1106) op de hals, die plechtig verklaarde dat de paus verstoten was. Daarop deed Gregorius Heinrich in de ban. De andere vorsten namen het niet voor hem op, integendeel; ze lieten Heinrich weten dat ze hem zouden laten vallen, als de ban binnen drie jaar niet zou zijn opgeheven. Heinrich trok – letterlijk – het boetekleed aan en trok naar Canossa, waar Gregorius zich op dat moment bevond, en beleed schuld. Dit was de beruchte ‘Tocht naar Canossa’. Maar drie jaar later was het weer mis. Gregorius zette Heinrich af. Deze riep in de Zuid-Tiroolse stad Brixen (Bressanone) een bisschoppenvergadering bijeen, waar aartsbisschop Wibert van Ravenna tot tegenpaus werd gekozen. Hij nam de naam aan van Clemens III. Gezamenlijk verjoegen zij Gregorius, die in ballingschap overleed.
